Een pasgeborene heeft nog geen woorden en communiceert instinctief zijn emoties met gelaatsuitdrukkingen en stemgeluiden. Omgekeerd ‘leest’ een baby ook gelaatsuitdrukkingen als antwoord op zijn eigen gevoelsstaat. Wanneer emoties van een baby niet worden beantwoord met liefde en begrip worden ze ook weer instinctief ingekapseld (bevroren) in een soort ‘schaamte’.
Omdat kinderen nog niet kunnen denken op basis van zintuiglijke informatie en verworven kennis over de wereld, ervaren ze de wereld 100% via hun nog fragiele zenuwstelsel.
Neuroceptie
Dr. Stephen Porges (Polyvagale Theorie) noemt dat vermogen ‘neuroceptie’. Het is waarneming op instinctief niveau en dat kan per definitie alleen maar zwart-wit evalueren: dingen zijn veilig of ze zijn niet veilig. Een beetje onveilig bestaat niet voor zwart-wit mechanismen. Er zijn geen 50 tinten grijs…
Kinderen kunnen ook niet denken ‘mijn moeder heeft een moeilijke dag’ of ‘straks wordt het weer beter’… Ze kunnen niet ‘wachten op uitgesteld geluk’.
Ze hebben nog geen tijdsconcept. Wat ze nu voelen is ‘voor altijd’. Nu is ‘eeuwig’. De pijn die ze voelen heeft geen begin en geen einde. Alles is nu..
Wanneer ze de wereld te vaak niet neurologisch kunnen ervaren als veilig zal hun zenuwstelsel als het ware ‘inklappen’. Het is een alles of niets verhaal. Het is een soort letterlijke zenuwinstorting. Ik ben hier weg…
Toxische schaamte
Dit woordeloos gevoel van ‘ik wil hier niet zijn’/ ‘ik mag hier niet zijn’/ ‘ik kan hier niet zijn’ is waar diepe toxische schaamte vandaan komt. Ze wordt neurologisch veroorzaakt. Dat wordt bijna niet begrepen in de therapiewereld. Het is een soort existentiële terugtrekking uit de wereld die een heel leven kan meespelen. De wereld zal daardoor constant ervaren worden doorheen een ‘filter van onveiligheid en je beoordeeld voelen’.
Het is een woordeloos achtergrondgevoel dat er iets niet klopt met je.
Het kan ook omschreven worden als ‘ik deug niet’ of ‘ik ben waardeloos’ of ‘ik verdien geen liefde’ of ‘mijn behoeften tellen niet mee, dus ik tel niet mee’…
Omdat een baby nog geen bewuste identiteit heeft en niet kan denken is een baby ‘wat hij voelt’. Ik voel me niet goed dus ‘ik ben niet goed’. Allemaal woordeloos.
Dat soort instinctieve en diepgewortelde schaamte kan levenslang voor ‘niet kunnen zijn wie je echt bent’ zorgen omdat ‘jezelf zijn’ te pijnlijk is.
Verdrongen toxische schaamte zorgt ervoor dat we niet optimaal kunnen functioneren in relaties. We excuseren ons bijvoorbeeld veel te snel, nemen veel teveel ‘schuld’ op ons als dingen fout gaan, we willen het altijd goed doen, we gaan pleasen of onze mond houden in plaats van voor onszelf op te komen. Etc
Er is zoiets als gezonde schaamte, een sociale emotie die ons iets wat ongepast is niet meer laat opnieuw doen. Maar het soort schaamte die ons bevriest in onze emotionele kern is ‘toxische schaamte’.
Jung noemt toxische schaamte een ‘zielevretende energie’.
Mensen die onbewust diep in zichzelf toxische schaamte meedragen zijn het contact het hun natuurlijke, spontane zelf kwijt. Ze identificeren zich onbewust dan met hun overlevingspatronen (defensiemechanismen) en zijn daarom ook meestal uit contact met het nu. Ze reageren op omgevingsprikkels in plaats van bewust te kiezen.
Vroegkinderlijk trauma, pantsering en stijfheid
Mensen met vroegkinderlijk trauma hebben een non-verbaal achtergrondgevoel van ‘ik weet niet of ik okay zal zijn in de toekomst’.
Ze verwachten altijd dat iets fout kan gaan en ze wapenen zich daar onbewust tegen met ‘aanspanpatronen’ in hun bindweefsel.
Wilhelm Reich noemde dat ‘pantsering’.
Een typisch pantserpatroon van de eerste 6 maanden is om nek en schouders aan te spannen om de signalen uit het lichaam naar de hersenen tegen te houden. Het is zoals een schildpad die haar hoofd in de schulp trekt bij dreiging. Lichaamswerkers zien meteen dat je opgetrokken schouders hebt.
Mensen met vroegkinderlijk trauma kunnen wegens deze ‘pantsering’ ook niet goed voelen wat er in hun lijf gebeurt. Ze leven meestal vooral in hun hoofd.
Ook stijfheid langs de wervelkolom is typisch voor vroegkinderlijk trauma. En ook stijfheid in andere gewrichten later in het leven.
Als gevolg van die defensieve patronen worden mensen met vroeg trauma met de jaren ook minder en minder lichamelijk flexibel . Bovendien zorgt vroegkinderlijk trauma vaak voor meer fragiele botten omdat chronische angst het kalkmanagement in de nieren verstoort.
Als mensen met ontwikkelingstrauma later in het leven ergens over struikelen zullen ze gemakkelijker vallen en iets breken.
Ook psychologisch kunnen ze vaak niet zo goed de impact van gebeurtenissen opvangen.
Dat leidt bijvoorbeeld tot overreacties of ook tot dichtklappen.
Relaties
Relationeel speelt toxische schaamte eveneens een centrale rol.
Mensen met toxische schaamte gaan typisch relaties aan met mensen die neiging hebben om anderen te gebruiken voor hun eigen behoeften. ‘Anderen gebruiken’ is uiteraard geen liefde maar kan zich wel voordoen als ‘lief’ met name om te krijgen wat ze willen.
Co-dependente relaties zijn typisch relaties tussen iemand die sub-assertief is (soms ten onrechte een empath genoemd) en iemand die grenzen niet of weinig respecteert of geen rekening houdt met de gevoelens en behoeften van de ander. Dat kan iemand met een narcistisch patroon (of een andere persoonlijkheid stoornis) zijn maar ook iemand die simpelweg egoïstisch denkt en handelt.
Typische patronen van mensen die onveiligheid gekend hebben in hun primaire relaties met opvoeders zijn:
- Pleaser gedrag
- Isolatieneiging
- Zoeken naar opwinding om toch maar iets te kunnen voelen – dat kan seksueel zijn maar bijvoorbeeld ook risicogedrag zoals drugs of alcohol
- Constant achtergrondgevoel van angstigheid zonder specifieke oorzaak
- Angst voor autoriteitsfiguren en dominante mensen
- Schuchterheid, niet opkomen voor zichzelf, gepest worden
- De clown uithangen in gezelschap
- Erg lijden onder kritiek en tegelijk veel te kritisch zijn voor zichzelf
- Angst om anderen boos te maken
- Uit contact zijn met eigen gevoelens en behoeften
- Overdreven verantwoordelijkheid nemen in relaties
- Inzitten met wat anderen denken
- Het verschil niet zien in relaties tussen iets doen uit liefde en willen zorgen voor de ander uit compassie of zo.
- Hopen dat lief zijn de ander anders zal doen reageren… Als ik maar lief genoeg ben…
Emotionele beperkingen
Mensen met ontwikkelingstrauma leren nooit comfortabel het hele spectrum van emoties en gevoelens navigeren. Ze functioneren binnen een nauwe gevoelsband die ze ‘aankunnen’ met hun fragiele systeem.
Soms kunnen ze wel eens uitbarsten in heftige woede maar ze missen het vermogen om intens te voelen. Dat geldt ook voor vreugde en passie.
Voor hen is overleven een kwestie van geen emotionele pijn voelen en heftige emoties in anderen vermijden.
Dat leidt tot een leven waarin genieten heel veraf lijkt…
De overlevingspatronen die nodig waren als klein kind worden een ‘vorm van uitzichtloze hel’ later in het leven.
Is er iets aan te doen?
Gelukkig wel. Omdat de oorzaak te vinden is in het ‘scheef groeien’ van het autonome zenuwstelsel tijdens de ontwikkelingsjaren kan het zenuwstelsel later in het leven alsnog getraind worden om anders in het leven te staan en vooral anders te functioneren in relaties.
Dat is waarom de training Jeugdtrauma hoofdzakelijk bestaat uit oefeningen voor het versterken en expanderen van het autonome zenuwstelsel.
Het eerste deel van de cursus geeft ook meer inzicht in je eigen zenuwstelsel zodat je de oefeningen niet alleen begrijpt maar ze ook bewuster kunt uitvoeren.
Enkele recente ervaringen van deelnemers met de oefeningen (zo zijn er honderden)
Hier staan er nog veel meer getuigenissen: https://jeugdtrauma.com/reviews/
Je kan als je wilt beginnen met 4 gratis proeflessen. Ga daarvoor naar https://jeugdtrauma.com/4-gratis-lessen/.
Als je de gratis lessen al gedaan hebt of als je meteen klaar bent voor het hele jaarproces kun je ook de hele training aanschaffen https://jeugdtrauma.com/online-training-kopen/.
En om af te sluiten: je kan tijdens de cursus ook vragen stellen en die worden meestal binnen de 24 uur beantwoord.
We hebben daarnaast een besloten steungroep op Facebook waar cursisten elkaar helpen.
Je staat er nooit alleen voor!
De langste reis begint met de eerste stap: wat ga je nu doen?
Jan Bommerez
